Piše:Marko Jokić
Nakon Berlinskog kongresa 1878.godine počelo je novo razdoblje u istoriji Crne Gore.Sam početak XX vijeka karakterističan je kao period velikog uspona,ali i teških iskušenja Crne Gore.
Kako je zabilježio istoričar mr Vukota Vukotić[1],početkom XX stoleća Crna Gora je „krenula sa velikim poletom i entuzijazmom,šireći svoje administrativne kapacitete,sprovodeći reforme,..“,učvršćujući međunarodni ugled u Evropi.Kao takva je ušla u dva Balkanska i Prvi svjetski rat.Atentat na austrougarskog prestolonaslednika u Sarajevu (28.juna 1914.g) je bio povod za početak još jednog rata.Nakon velikih stradanja Crnogoraca u Balkanskim ratovima,austrougarska diplomatija je pokušala da preduprijedi učešće Crne Gore u ratu,osiguravajući joj vojnu neutralnost,nudeći teritorijalna proširenja u Albaniji,konkretno Skadar.Crnogorske vlasti su odbile prijedlog Austro-Ugarske i Crna Gora je 6.avgusta objavila rat Habzburškoj monarhiji i prve operacije započela 7.avgusta 1914.godine[2].Januara 1916.godine Crna Gora je kapitulirala,a nakon toga su počele prve deportacije od 15. do 28. juna 1916.godine.Interniranje Crnogoraca je trajalo do sredine 1918.godine.U tom periodu je interniran i veliki broj Veličana,uglavnom civila.Internirani Crnogorci su se nalazili u 68 logora širom austro-ugarske monarhije,a bilo ih je i u četiri u Albaniji.
Moguće odluke crnogorskih vlasti o uključivanju u nove ratne sukobe i stradanje Veličana je proti Tadiji Kostiću pokušao objasniti jedan od Veličana tokom odstupanja srpske vojske i civila preko Čakora 1915.godine.Radi ilustracije,navodim dijalog prote sa Veličaninom Josifom[2a].
-Josife,jesi li viđao skoro knjaza,hoću reći kralja,pita ga prota.
-Ne ja,ne viđelo ga Đurđevo,odgovori Josif slobodno“čeprkajući prstom u simsiju“.
-Što tako Josife,pobogu?
-Ada što?Svemu je on kriv.Lijepo njemu govoraše Danile (sin kralja Nikole-prim.-M.J),ali nešće poslušati.
Tad će Josif ispričati gostima,kao su ministri,serdari i glavari imali Savjet na Cetinju, kada je objavljen rat Srbiji i da su svi bili zato da i Crna Gora stupi u rat.Samo je prestolonaslednik ćutao.
-Reči ti štogod Danilo,opomenuće ga kralj.
-Što je vajde da što rečem,kad viđu kud su navrli.
Prema kazivanju Josifa(Paunovića)koje je zabilježio prota Kostić,prestolonaslednik je tada smatrao da nije pametno da Crna Gora ulazi u rat protivu Austrije.“Kome je do rata neka se tuče,a mi se ne možemo s većim izboriti.Naposljetku,ako će se i ratovati treba sačekati da se vidi ko će osvojiti,pa prići njemu“.Ove Josifove riječi će nam ostaviti prota Kostić,koji će još zabilježiti,šta još razmišlja ovaj Veličanin.
-E,da nam nije bilo Austrije,mi bi polipsali,završi Josif.
Slične stavove je srpskim sveštenicima saopštio i mitropolit Gavrilo Dožić,tada starješina u pećkoj patrijaršiji (Zapisano na ovom portalu u tekstovima o odstupanju srpske vojske-prim.M.J).
Continue reading →
